Zapraszamy do lektury krótkiego tekstu, w którym wyciągamy wnioski z badań dotyczących organizacji pozarządowych i ich podstawowych źródeł środkow finansowych. Tekst opiera się na badanich sprzed 2011 r. Pojawiły się już nowsze wyniki, na postawie których za jakiś czas opracujemy nowy materiał.
W swoim expose w dniu 23 listopada 2007 r. Prezes Rady Ministrów Donald Tusk podkreślił znaczenie społeczeństwa obywatelskiego dla funkcjonowania demokratycznego państwa. Działalność organizacji pozarządowych jest istotnym uzupełnieniem i wzbogaceniem aktywności państwa w rozwiązaniu problemów społecznych. Działania zmierzające do rozwijania i wzmacniania organizacji pozarządowych stanowią ważny element formalno-prawnych i programowych inicjatyw rządu.
Dzięki dość licznym ostatnio badaniom[1], przeprowadzonym m.in. przez Stowarzyszenie Klon/Jawor, Instytut Spraw Publicznych oraz Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, dysponujemy obecnie dużą wiedzą na temat różnorodnych aspektów funkcjonowania organizacji pozarządowych w naszym kraju.
W Polsce zarejestrowanych jest ponad 80 tysięcy stowarzyszeń i fundacji (nie licząc ochotniczych straży pożarnych), z których ok. 75% prowadzi aktywne działania. Najwięcej jest organizacji zajmujących się sportem, turystyką, rekreacją lub hobby, stosunkowo dużo działa też w obszarze edukacji i wychowania oraz kultury i sztuki.
Oczywistym jest, że jednym z podstawowych warunków efektywnego funkcjonowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego jest stabilność finansowa.
W tym miejscu ponownie odwołamy się do wspomnianych badań, z których wynika, że w przypadku 11% polskich organizacji pozarządowych całoroczny budżet nie przekracza 100 zł. Jednocześnie 5% notuje przychody sięgające miliona lub więcej złotych każda. Natomiast budżet przeciętnej organizacji wynosi około 20 tys. zł.
Wskazane różnice w dużej mierze wiążą się z miejscem funkcjonowania i liczbą lat działalności organizacji. Na wsi połowa stowarzyszeń i fundacji ma roczny budżet w wysokości 8 tys. zł lub mniej; w miastach wojewódzkich (prócz Warszawy) kwota ta przekracza 25 tys. zł, zaś w stolicy połowa organizacji dysponuje co najmniej 45 tys. zł (trzeba pamiętać, że w Warszawie swoją siedzibę ma wiele organizacji działających na skalę ogólnopolską – a to one dysponują największymi budżetami).
Widzimy także, że im dłużej działa dana organizacja, tym większe ma do dyspozycji środki: połowa powstałych nie więcej niż pięć lat temu ma nie więcej niż 10 tys. zł rocznie, natomiast wśród organizacji funkcjonujących od ponad 15 lat – 45 tys. zł. Nie dziwi zależność budżetu od skali działania: mediana przychodów dla organizacji działających lokalnie to niewiele ponad 10 tys. zł, dla ogólnopolskich zaś – 30 tys.
Wspomniane badania wskazują również, że 40% organizacji nie korzysta z żadnych środków publicznych. Ze źródeł samorządowych czerpie 51% organizacji, ze środków rządowych – 23%. Tylko 37% organizacji uzyskuje darowizny od osób prywatnych, niemal tyle samo od instytucji i firm – łącznie 49% organizacji korzysta z jednych albo drugich.
Z przywołanych danych wynika, że organizacje w dużej mierze opierają się na finansowym wsparciu państwa. W tym miejscu przyjrzyjmy się dwóm spośród licznych instrumentów, za pośrednictwem których administracja publiczna dofinansowuje działalność organizacji pozarządowych.
Na poziomie jednostek samorządu terytorialnego oraz poszczególnych instytucji administracji publicznej różnego szczebla najczęściej stosowanym mechanizmem rozdysponowania środków przeznaczonych na pomoc organizacjom pozarządowym jest tryb otwartego konkursu ofert, wprowadzony ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z dnia 23 kwietnia 2003 r. W procedurze konkursowej wyłaniane są projekty organizacji, które otrzymują środki finansowe na całość lub część zaplanowanych działań.
Posłużmy się konkretnym przykładem. Jak wynika z systematycznego monitoringu współpracy administracji publicznej z sektorem pozarządowym, prowadzonego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej we współpracy ze Stowarzyszenie Klon/ Jawor, w województwie dolnośląskim w 2009 r. średnia wysokość środków przekazywanych przez administrację rządową i samorządową organizacjom pozarządowym, głównie we wspomnianym trybie otwartego konkursu ofert, była jedną z najwyższych spośród wszystkich województw. W przeliczeniu na jedną organizację pozarządową zarejestrowaną w rejestrze KRS oraz w rejestrze REGON, administracja w tym regionie przekazała podmiotom trzeciego sektora odpowiednio ok. 34 000 zł oraz ok. 20 000 zł. Jedynie w województwie świętokrzyskim wysokość przekazanych środków była większa.
Z kolei na poziomie centralnym realizowanym obecnie przez rząd programem, który odgrywa ważną rolę w zwiększaniu dynamiki rozwoju społeczeństwa obywatelskiego poprzez wspieranie szerokiego spektrum działań organizacji społeczeństwa obywatelskiego jest Program Operacyjny – Fundusz Inicjatyw Obywatelskich 2009 - 2013. Przez wszystkie lata funkcjonowania programu w ramach otwartego konkursu ofert przewidziano wsparcie projektów wpisujących się we wszystkie sfery działalności pożytku publicznego kwotą nie mniej niż 60 mln zł na każdy rok.
W roku 2010 dofinansowanie uzyskało w sumie 576 projektów, w tym 55 z województwa dolnośląskiego. Natomiast w obecnym 2011 roku dofinansowanych projektów jest 554, w tym 47 z Dolnego Śląska.
Duży nacisk, jaki kładzie administracja publiczna na rozwijanie współpracy i wspierania działalności organizacji pozarządowych jest odzwierciedleniem ogromnej roli, jaką społeczeństwo obywatelskie odgrywa w funkcjonowaniu demokratycznego państwa. Przywołane przykłady instrumentów, za pomocą których państwo wspiera rozwój organizacji pozarządowych, a także wyniki badań, wskazujące na dużą zależność finansowego bytu organizacji od środków publicznych, pokazują, jak ważnym zadaniem administracji publicznej jest tworzenie sprzyjających warunków do funkcjonowania organizacji społeczeństwa obywatelskiego w tak podstawowym aspekcie jakim jest stabilność finansowa.
[1] Na podstawie danych z badań: „Kondycja sektora organizacji pozarządowych w Polsce 2010” Stowarzyszenia Klon/Jawor oraz „Indeks jakości współpracy” Instytutu Spraw Publicznych, oraz „Sprawozdania z funkcjonowania ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie za 2009 r.” przygotowanego przez MPiPS
(artykuły: Ile jest w Polsce organizacji i czym się one zajmują? Jadwigi Przewłockiej i Jana Herbsta, Stowarzyszenie Klon/Jawor ; Jak organizacje pozarządowe finansują swoje działania? Jadwigi Przewłockiej, Stowarzyszenie Klon/Jawor )
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz