Orliki dla seniorów? O rządowym projekcie wieloletniego programu „Senior-WIGOR” na lata 2015-2020

Tweetnij

Regularnie przeglądamy BIPy ministerstw, gdyż w ich zakamarkach można znaleźć wiele ważnych dla NGO informacji, które często nie są zbytnio nagłaśniane. Tym razem dokonaliśmy noworocznego odkrycia na dużą skalę – w Sylwestra 2014 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej opublikowało projekt Uchwały Rady Ministrów w sprawie ustanowienia wieloletniego programu „Senior-WIGOR” na lata 2015-2020, w którym znajduje się zapis o przeznaczeniu aż 360 milionów złotych na „orliki dla seniorów”. Dokument na tyle nas zafascynował, że pokusiliśmy się o dłuższy tekst na jego temat.

Konsultacje społeczne projektu

Edycja 7.01.2015 r.: Na stronie głównej MPiPS pojawiła sie informacja o programie "Senior - Wigor".

Edycja 5.01.2015 r. : na stronie www Związku Powiatów Polskich znaleźliśmy informację o trwających konsultacjach społecznych projektu: "Uwagi można zgłaszać bezpośrednio do MPiPS na adres Magdalena.Bardadyn@mpips.gov.pl lub za pośrednictwem ZPP na adres bs@zpp.pl do 20 stycznia 2014 r."

Historia Programu "Senior-WIGOR"

Pierwsze zapowiedzi Programu Senior-WIGOR (WIGOR to skrót od: wiedza, integracja, godność, opieka i rehabilitacja) dotarły do nas 18 września 2014 r. za pośrednictwem Gazety Prawnej, która informowała o planach utworzenia „orlików dla seniorów” w każdej polskiej gminie – dzieliliśmy się z Wami tym newsem na Facebooku >>> 

Wieści mogły pochodzić z VI Forum III Wieku Nowy Sącz – Krynica, które odbyło się między 3 a 6 września 2014 r. jako konferencja towarzysząca XXIV Forum Ekonomicznemu w Krynicy-Zdroju. Tam właśnie minister pracy i polityki społecznej obiecywał pilotaż programu prowadzącego do stworzenia sieci centrów Senior-WIGOR – swoistego połączenia uniwersytetu trzeciego wieku, klubu seniora, biblioteki i gabinetu rehabilitacyjnego, w których osoby starsze będą się mogły spotykać, brać udział w zajęciach rehabilitacyjnych.

Dodatkowym impulsem do wzmożonych prac na programem był zapewne fakt, że 1 października 2014 r. premier Ewa Kopacz w swoim expose zapowiedziała intensyfikację rządowych działań na rzecz osób starszych. Kilka tygodni później, w podsumowaniu trzech lat kierowania Ministerstwem Pracy i Polityki Społecznej przez ministra Władysława Kosiniak-Kamysza, na stronie MPiPS pojawiła się informacja o planach stworzenia domów seniora WIGOR, które mają stanowić „miejsca łączące w sobie bibliotekę, czytelnię, rehabilitację, zajęcia dydaktyczne, świetlicę i dom kultury w jednym.”

Obietnice uruchomienia Programu Senior-WIGOR od kilku miesięcy pojawiały się także m.in. w wystąpieniach ministra podczas różnych wydarzeń, np. 13 listopada 2014 r. w Krakowie: „Minister przypomniał, że obecnie państwo realizuje Rządowy Program  na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014-2020. W ramach programu państwo co roku będzie przeznaczać 40 mln zł dla uniwersytetów trzeciego wieku, klubów seniorów i organizacji pozarządowych na realizację projektów aktywizujących osoby starsze, a także na tworzenie pierwszych – w ramach programu pilotażowego – centrów Senior WIGOR." Rzeczywiście, jak napisano wprost w projekcie Programu Senior-WIGOR, ma on stanowić uzupełnienie działań realizowanych w ramach dobrze znanego organizacjom pozarządowym programu ASOS. 

Kilka dni przed krakowską przemową, w Lesznie, minister ujawnił, że „program realizowany ma być na zasadzie„orlików”, czyli w ścisłej współpracy rządu z samorządami. „Gmina ma zapewnić odpowiedni lokal, rząd da pieniądze na jego adaptację, a samorząd województwa zapewniłby zaś środki na działanie, głównie z unijnych funduszy przeznaczonych na integrację.”

Co wyczytaliśmy z projektu Programu Senior-WIGOR?

Tyle znaleźliśmy w doniesieniach medialnych i wystąpieniach ministra. Czas przyjrzeć się z bliska projektowi Programu. Pierwsze, co rzuciło nam się w oczy to lakoniczność tego dokumentu – ambitne plany działań na rzecz aktywizacji seniorów w specjalnie przeznaczonych do tego centrach, mających kosztować 360 milionów złotych, zawarto na zaledwie 14 stronach. Wyjaśnieniem takiej formy Programu jest zawarte w jego tekście zastrzeżenie, że „w 2016 r. zakłada się rewizję Programu na podstawie doświadczeń z realizacji Programu w 2015 r. Wnioski z ewaluacji przeprowadzonej w I półroczu 2016 r. zostaną wykorzystane do modyfikacji założeń Programu w zakresie montażu finansowego, rozwiązań logistyczno-organizacyjnych dla nowotworzonych i funkcjonujących placówek „Senior-WIGOR” w kolejnych latach obowiązywania Programu.” (s.3 Programu).

W programie założono, że jego zapisy mają stanowić realizację rekomendacji zawartych w Założeniach Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 2014-2020, w szczególności w obszarach usług opiekuńczych, edukacji oraz rozwoju sieci samopomocy (s. 3). Grupą docelową Programu „Senior – WIGOR” są osoby w wieku 60+ nieaktywne zawodowo (s. 5).

Cel strategiczny zapisano jako „wsparcie finansowe jednostek samorządu w rozwoju na terenie ich działania sieci Dziennych Domów „Senior-WIGOR” i Klubów „Senior-WIGOR”, ze szczególnym uwzględnieniem gmin wiejskich lub miejsko-wiejskich, w których brak jest infrastruktury pomocy społecznej służącej do realizacji usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób starszych poza miejscem ich zamieszkania (s. 5)”. 

Jednocześnie w kolejnym akapicie autorzy wskazują, że „celem Programu jest w szczególności zapewnienie wsparcia seniorom poprzez umożliwienie korzystania z oferty opiekuńczej, aktywizującej, edukacyjnej, kulturalnej, rekreacyjnej oraz prozdrowotnej, w tym podstawowych usług rehabilitacji ruchowej. W ramach Programu przewiduje się udostępnienie seniorom infrastruktury pozwalającej na aktywne spędzanie czasu wolnego, a także zaktywizowanie i zaangażowanie seniorów w działania samopomocowe.”
Tłumacząc z języka biurokratycznego na zwykły: w celu zapewnienia wsparcia seniorom JST mają uzyskać dofinansowanie na 1) utworzenie ww. Dziennych Domów i Klubów dla niepracujących seniorów 60+ i/lub 2) zapewnienie w owych placówkach m.in. zajęć edukacyjnych, kulturalnych, prozdrowotnych (w tym podstawowej rehabilitacji), rekreacyjnych, możliwości zaangażowania w wolontariat itp.

Czym ma się różnić Dzienny Dom od Klubu? „Działalność bieżąca Dziennego Domu „Senior-WIGOR” polegać będzie na realizacji podstawowych usług mających na celu udzielanie pomocy w czynnościach dnia codziennego, na zapewnieniu minimum jednego posiłku, w szczególności gorącego, oraz innych usług wspomagających, dostosowanych do potrzeb seniorów.” (s.7)

Natomiast „działalność Klubu „Senior-WIGOR” ma polegać na motywowaniu seniorów do działań na rzecz samopomocy i działań wolontarystycznych na rzecz innych.” (s.7)

Wdrażanie programu ma przybrać formę corocznego konkursu dla chętnych jednostek samorządu (mogą też składać oferty wspólne), które będą aplikować o dotacje do MPiPS za pośrednictwem wydziałów polityki społecznej we właściwych urzędach wojewódzkich (s.8). Większe szanse na dofinansowanie będą miały oferty, „które w zakresie realizacji obejmą gminy wiejskie lub miejsko-wiejskie o niskich dochodach na jednego mieszkańca i wysokim odsetku seniorów w ogólnej liczbie mieszkańców gminy.” (s. 9)

„Tworzenie placówki polegać będzie na adaptacji lub remoncie już istniejących obiektów albo ich części i realizacji usług w zakresie dostosowanym do potrzeb seniorów.” (s. 9)

Wnioskowana dotacja powinna być przeznaczona przede wszystkim na:

1) utworzenie placówki („do 80% całkowitego kosztu realizacji zadania, z tym że wysokość środków finansowych z budżetu państwa przeznaczonych na adaptację pomieszczeń/budynku nie może być wyższa niż 100 tys. zł, natomiast wysokość środków finansowych przeznaczonych na wyposażenie Dziennego Domu „Senior-WIGOR” nie może być wyższa niż 50 tys. zł, a w przypadku Klubu „Senior-WIGOR” – 25 tys. zł” s. 10) – jednorazowe wsparcie

2) „zapewnienie funkcjonowania już istniejących placówek. Dofinansowaniu z budżetu państwa podlegać mogą koszty związane z bieżącym utrzymaniem placówki. Jednorazowo rocznie kwota dofinansowania na działalność bieżącą placówek uruchomionych w ramach Programu wynosić będzie nie więcej niż 1/3 faktycznego kosztu utrzymania jednego miejsca miesięcznie, jednak nie więcej niż 200 zł w Dziennym Domu „Senior-WIGOR” oraz nie więcej niż 150 zł w Klubie „Senior-WIGOR”. (s.10)

„Koszty działania placówek są pokrywane ze środków Programu – nie przekraczającej 1/3 wartości zadania oraz w co najmniej 2/3 ze środków własnych jednostek samorządu oraz środków od beneficjentów ostatecznych (seniorów lub ich rodziny).” (s.10)

„Wyboru formy placówki dokonuje jednostka samorządu terytorialnego w zależności od zdiagnozowanego zakresu potrzeb środowiska seniorów, co powinno być też uwzględnione w strategii rozwiązywania problemów społecznych, o której mowa w art. 16b ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.” (s.2 Uzasadnienia)

Warto zauważyć, że wymagany jest wkład własny tylko finansowy (nie rzeczowy!) w wysokości minimum 20 % całkowitej wartości projektu. Dopuszczono, aby środki własne JST pochodziły z Europejskiego Funduszu Społecznego stosownie do zapisów POWER oraz Regionalnych Programów Operacyjnych na lata 2014-2020.

Zapowiadane środki finansowe przeznaczone na wdrażanie Programu to 360 milionów zł, które mają być zapewnione według następującego harmonogramu: w 2016 r. – 40 mln zł, w 2017 r. – 60 mln zł, w 2018 r. – 80 mln zł, w 2019 r. – 80 mln zł, w 2020 r. – 80 mln zł (s.12). Przewiduje się, że w roku 2015 w ramach Programu powstanie lub zostanie doposażonych ok. 100 placówek.

Od projektu do uchwały

Wyraźnie widać, że rządowi zależy na jak najszybszym uchwaleniu Programu Senior-WIGOR i przejściu do jego realizacji. Stąd zapewne tak krótki dokument. Być może intencją autorów jest rozbudowanie i uzupełnienie projektu już na podstawie uwag zgłaszanych na kolejnych etapach procedowania? Po analizie aktualnego projektu powstała w nas pewna wątpliwość - czy warto tworzyć całkiem nowe formy placówek dla seniorów, zamiast skutecznie poprawić funkcjonowanie istniejących instytucji i skoordynować ich działania systemowo? Tak, aby osoba starsza przychodząca do danej placówki po wsparcie rzeczywiście otrzymała to, czego potrzebuje? Czy takie specjalne "orliki dla seniorów" nie wpłyną negatywnie na integrację osób starszych z ich młodszymi sąsiadami? Zabrakło nam także należytego odniesienia do roli organizacji pozarządowych w prowadzeniu przewidzianych w programie placówek. Bez NGO trudno sobie wyobrazić ich skuteczne funkcjonowanie. Jesteśmy bardzo ciekawi, jak ostatecznie będzie wyglądał Program po całym procesie konsultacji, a potem prac parlamentarnych. Będziemy śledzić dalsze etapy z uwagą i informować Was na bieżąco tu na blogu oraz na Facebooku >>>. Czekamy na Wasze uwagi, refleksje i komentarze!

Link do projektu Uchwały Rady Ministrów w sprawie ustanowienia wieloletniego programu „Senior-WIGOR” na lata 2015-2020 wraz z pozostałymi dokumentami >>>

ZAPRASZAMY TAKŻE NA 

PROFIL FACEBOOK,TWITTER oraz FORUM DYSKUSYJNE DLA NGO oraz KALENDARZ KONKURSÓW I WAŻNYCH TERMINÓW DLA NGO!